Woede, verdriet, angst: emoties die heel normaal en menselijk zijn, maar die we ook als onprettig ervaren. Het voelt niet fijn om deze gevoelens door je heen te voelen razen. Het doet ook vaak wat met ons als de kinderen in de klas deze emoties doormaken.
Emoties van anderen raken
Het lijkt makkelijk om als volwassene, als professional, te reageren op gevoelens van leerlingen, maar dat is het lang niet altijd. Hoe jijzelf tegen emoties aankijkt, bepaalt vaak hoe je reageert op de emoties van kinderen. Er kunnen emoties zijn waar je makkelijk mee omgaat en emoties die je lastiger vindt.
Ga maar eens na in de klas welke gevoelens van kinderen je irritant of lastig vindt of bij welke gevoelens je je ongemakkelijk voelt. Welke gevoelens zou je het liefst zo snel mogelijk weg willen toveren? Bij jezelf, bij collega’s, kinderen of ouders?
Nare emoties vermijden we het liefst
Realiseer je dat dat je geen slechte leerkracht maakt, maar een echt mens. Vanuit de psychologie is er veel onderzoek gedaan naar het omgaan met emoties. Wat blijkt? Mensen doen heel veel om emoties niet te hoeven voelen. Onze automatische reactie op vervelende gevoelens, is dat we deze zoveel mogelijk proberen te vermijden. Dat doen mensen op verschillende manieren en iedereen gebruikt elk van deze vormen weleens:
1. Voorkomen door situaties of mensen uit de weg te gaan die een vervelend gevoel op kunnen roepen (je grenzen niet aangeven, iets spannends niet doen, met een boogje om je buurvrouw heenlopen, etc.)
2. Afleiden, zodat je niet teveel let op het vervelende gevoel (Netflixen, sporten, ontkennen dat het er is, etc.)
3. Verdoven van het vervelende gevoel (snoepen, alcohol of drugs gebruiken, naar bed gaan, etc.)
Kijk nog eens naar jezelf: welke manieren gebruik jij weleens om je emoties te vermijden? Herken je iets?
Vermijden van vervelende gevoelens is een normale, menselijke neiging. We doen dat ook als het gaat om de emoties van de kinderen in onze klas. Emoties van je leerlingen kunnen heel indringend zijn en nogal wat van je vragen.
Reageren op emoties van kinderen
Hieronder wat voorbeelden van reacties op emoties van kinderen die ik regelmatig opvang in klaslokalen en op schoolpleinen:
Het valt wel mee.
Stel je niet aan.
Denk maar aan iets anders.
Het is al goed.
Doe eens rustig.
Je kunt ook overdrijven.
Stop maar.
Denk aan de anderen.
Dan had je dat ook niet moeten doen!
Allemaal reacties om de emoties zo snel mogelijk te doen stoppen, om het vervelende gevoel te vermijden. Afleiden, troosten met eten, op de gang bij boosheid: het zijn manieren om de nare emoties te vermijden.
Hoe reageer jij op de emoties je lastig vindt bij kinderen? Wat hoor je jezelf zeggen? Hoe ga jij om met intense emoties in de klas?
Vermijding heeft een keerzijde
Hoe logisch deze reacties zijn en ook al lijken ze op korte termijn te werken, het blijken strategieën die op lange termijn een keerzijde hebben. Zo kan vermijding leiden tot problemen op de lange termijn. Bijvoorbeeld gewichtstoename als je emoties weg eet, burn-out als je je vermoeidheid negeert, problemen in contact met anderen als je vermijdt aan te geven wat je wel en niet wilt. Ook kan vermijding ervoor zorgen dat je bepaalde dingen die je eigenlijk heel waardevol vindt, niet meer doet. Dan kun je uiteindelijk zelfs gaan balen van jezelf en van het leven dat je leeft. Bijvoorbeeld als je over je grenzen laat gaan of als je vermijd de dingen te doen die je je had voorgenomen. Ook leidt het vermijden en wegdrukken van nare emoties tot een vermindering van het voelen van positieve emoties.
Emoties zijn juist waardevol
In plaats van nare emoties te vermijden, zouden we ze mogen ervaren voor wat ze zijn: boodschappers. Emoties geven je informatie over wat een bepaalde situatie of gebeurtenis voor je betekent en ze laten je weten wat belangrijk voor je is. Het is niet stom of fout als je boos wordt of verdrietig bent. Emoties komen automatisch op als een reactie op wat je meemaakt. Ze vormen een belangrijk kompas in het leven dat je niet kunt zien als je ervan wegkijkt.
Het blijkt voor mensen van belang om in contact te zijn met hun emoties, om ze te voelen en de boodschap van de emotie te horen en passend te reageren. Dan komen ze en gaan ze weer. Mensen die in contact zijn met hun emoties blijken beter in staat om het roer in het leven stevig vast te houden en te doen wat belangrijk voor ze is. Ze zijn veerkrachtiger bij tegenslag en hebben een grotere kans om zowel psychisch als lichamelijk gezond te zijn.
Hoe kun je anders omgaan met emoties?
Wat het belangrijkste is: accepteren dat ze er zijn, ze voelen en ze de ruimte geven. Voor jezelf en jouw emoties, maar ook als het gaat om het reageren op de emoties van je leerlingen. Enkele tips voor in de klas:
• Oefen zelf met het toelaten, onderzoeken en praten over emoties. Laat de kinderen zien hoe jij dat doet.
• Laat blijken dat alle emoties er mogen zijn.
• Help woorden geven aan emoties.
• Verken welke behoefte of waarde er achter een emotie zit. Check of het kind dit herkent.
• Geef aandacht aan de emotie en wees er nieuwsgierig naar.
• Wees aanwezig, zodat ze veiligheid en steun ervaren.
Dit blog verscheen eerder op www.lerarenpunt2210.nl
Meer weten over emoties in de klas?
Op donderdagavond 26 november geven Maaike Steeman en ik hierover een webinar, in samenwerking met Practical ACT. Je krijgt wetenschappelijke inzichten én concrete handvatten om anders met je eigen emoties en de emoties van je leerlingen om te gaan.
