Voel jij je continu uitgeput, zelfs na een vakantie?
Of lijkt niets je nog voldoening te geven voor de klas?
Dan heb je misschien te maken met burn-outklachten.
Het herkennen van een burn-out bij leerkrachten is essentieel om tijdig steun te bieden en erger te voorkomen.
Maar hoe herken je de signalen van burn-out bij leerkrachten?
In dit artikel vertel ik je er meer over.
Wanneer is het Meer dan stress? Burn-out bij leerkrachten herkennen
Lesgeven is intens. Dat weet jij als geen ander. Maar hoe weet je of je gewoon moe bent of dat je écht tegen een burn-out aanzit? Dat verschil is belangrijk, want een burn-out sluipt er langzaam in. Voor je het weet, voel je je volledig uitgeput en kom je er alleen niet meer uit.
Dit artikel lezen kan best pittig zijn. Misschien herken je jezelf in sommige signalen, en dat kan confronterend zijn. Het kan lastig zijn om eerlijk naar jezelf te kijken en toe te geven dat het eigenlijk niet zo goed gaat. Maar juist door het te erkennen, zet je de eerste stap naar verandering. Weet dat je hierin niet alleen bent – en dat er altijd hulp en steun beschikbaar is.
De Signalen: Herken Je Deze bij Jezelf?
Een burn-out ontstaat niet van de ene op de andere dag. Het is een optelsom van maanden of jaren over je grenzen gaan. Om een burn-out te voorkomen is het dan ook belangrijk om de signalen ervan te herkennen en tijdig in te grijpen.
Chronische stress heeft impact op het functioneren van je hele lichaam, inclusief je hersenen. Dat betekent dat de signalen zeer divers zijn. Een burn-out kent wel 100 verschillende symptomen. Teveel om op te noemen, daarom noem ik hier de meest voorkomende.
Hier is een aantal rode vlaggen:
Je bent altijd moe, zelfs na een weekend of een vakantie rust.
Verstoorde slaap: ook al ben je moe, je slaapt beroerd en je wordt zo steeds vermoeider
Spanning: het is alsof je continu ‘aan’ staat
Piekeren: je hoofd maakt overuren
Je hebt geen plezier meer in lesgeven, terwijl je dat vroeger geweldig vond
Fysieke klachten zoals hoofdpijn, hartkloppingen en maagdarmklachten
Je bent prikkelbaar en je bent erg emotioneel– zelfs de kleinste dingen irriteren je
Concentreren is lastig – simpele taken voelen ineens als een berg werk
Je voelt je angstig, onzeker of down
“De eerste stap naar herstel is het herkennen van de symptomen.”
Signalen van burn-out herkennen
Hieronder ga ik verder in op al deze symptomen van een burn-out en chronische stress.
Vermoeidheid
Vermoeidheid is het belangrijkste symptoom bij burn-out en overspannenheid. Maar het is niet zomaar “moe” zijn – het gaat veel dieper. Het voelt alsof je lichaam continu leeg is en je jezelf de dag door moet slepen. Het werken kost je zoveel energie, dat je aan het einde van de dag geen energie meer over hebt. Ook je spieren kunnen zwaar en vermoeid aanvoelen.
Bij normale vermoeidheid helpt een dagje, weekend of weekje rust meestal wel. Maar bij burn-out werkt dat anders: zelfs na een lange vakantie of een dag nietsdoen, blijf je uitgeput. Dit komt omdat je lichaam en geest zo overbelast zijn geraakt dat kortdurende rust niet voldoende is om te herstellen.
Verstoorde slaap
Paradoxaal genoeg slaap je bij burn-out vaak slecht, ondanks de vermoeidheid. Je nachtrust is vaak een heel duidelijke weerspiegeling van je stressniveau. Slapeloosheid, moeilijk in slaap komen of niet doorslapen, onrustig slapen of juist heel veel slapen zijn allemaal signalen om serieus te nemen.
Spanning
Bij een burn-out ervaar je niet alleen vermoeidheid, maar ook een constante spanning die maar niet weggaat. Deze spanning voelt anders dan gewone stress. Het is alsof je continu ‘aan’ staat, zelfs als je thuis op de bank zit. Je staat op scherp, voelt je opgejaagd en krijgt de zenuwen of zelfs paniek als je aan je werk denkt.
Piekeren
Een ander signaal van een burn-out kan zijn dat je aan het malen gaat. Je hoofd staat niet stil. En je hebt veel moeite om je werk los te laten. Gedachten blijven rondcirkelen, vooral over school, wat je nog moet doen en over of het allemaal wel weer goed gaat komen met je.
Geen plezier
Als je stresssysteem aan staat, ben je gericht op overleven in plaats van genieten. Als je merkt dat je steeds minder plezier hebt in je werk, is dat een heel belangrijk signaal. Misschien heb je ook minder zin in sociale contacten, fysiek contact en je hobby’s en merk je dat je eigenlijk steeds minder geniet van het leven. Dat kan soms maken dat je gaat twijfelen aan je baan of relatie.
Ik krijg regelmatig leraren voor coaching met als vraag om samen te onderzoeken of ze nog wel op hun plek zijn in het onderwijs, omdat ze het niet meer zo leuk vinden. Dat lijkt een loopbaanvraag. Maar in het coachtraject checken we eerst of chronische stress een rol speelt. Want als dat zo is, is het belangrijk dat eerst aangepakt wordt om een echt goede keus te kunnen maken. Je werk is namelijk niet meer leuk als je stress ervaart. Dus misschien is je baan niet het probleem, maar je stress.
Fysieke klachten
Bij chronische stress kun je allerlei fysieke klachten krijgen als hoofdpijn, duizeligheid, pijn op de borst, hartkloppingen, maag- of darmklachten, buikpijn, rugpijn, pijn in schouders en nek, verkramping van spieren, benauwdheid, hyperventilatie, migraine, ontstekingsreacties, huidreacties, onrustige benen, duizeligheid en meer. Ook kun je merken dat je immuunsysteem minder goed werkt, doordat je vaak verkouden of ziek bent.
En ben je steeds ziek in je vakantie? Ook dat is een signaal om serieus te nemen. Waarom dat gebeurt? Tijdens drukke schoolperiodes sta je constant “aan”. Je lichaam produceert dan stresshormonen (zoals cortisol en adrenaline) om te blijven presteren. Zodra je eindelijk kunt ontspannen, daalt dit stressniveau plotseling. Dit kan het immuunsysteem tijdelijk verzwakken, waardoor virussen of vermoeidheid die al op de loer lagen, kunnen toeslaan.
“Burn-out is niet iets waar je je voor hoeft te schamen.
Het is een teken dat je hebt gewerkt tot je uiterste grens.”
Emotioneel, geïrriteerd en prikkelbaar
Een ander bekend signaal van chronische stress is dat je emoties wat meer aan de oppervlakte liggen. Je tranen zitten los, je wordt sneller boos of kortaf. Misschien merken ze dat thuis het snelst, maar op een gegeven moment merk je dat je ook minder van je collega’s en je leerlingen kunt hebben. Ook meer moeite hebben met drukte of geluid of andere prikkels is een belangrijk signaal om niet op dezelfde manier door te gaan.
Angst, onzekerheid en zwaarmoedigheid
Een burn-out gaat verder dan alleen vermoeidheid en spanning. Veel leerkrachten die tegen een burn-out aanlopen, ervaren ook angst, onzekerheid en depressieve klachten. Je kunt je kwetsbaar voelen.
Geheugen, concentratieproblemen en overzicht
Misschien merk je dat je grip verliest. Je kunt je lastiger concentreren, je vergeet van alles en raakt het overzicht kwijt. Je kunt zelfs verward zijn of het gevoel hebben dat je in een film zit, alsof het allemaal niet echt gebeurt. Zelfs kleine taken voelen als een enorme berg. Aan je takenlijst, je werk of voor de klas staan denken, kan zo overweldigend zijn dat je alleen al bij de gedachte in paniek raakt.
Bij een burn-out of overspannenheid voelt je hoofd continu vol aan. Concentreren is moeilijk, simpele taken lijken enorm en nadenken kost veel energie. Ook geheugenproblemen komen vaak voor bij een burn-out. Dit komt omdat je hersenen overbelast zijn geraakt door langdurige stress.
De Diepere Impact van een Burn-out
Een burn-out raakt je dus op meerdere niveaus: mentaal, emotioneel en fysiek. Het gaat niet alleen om vermoeidheid, maar ook om gevoelens van hulpeloosheid, cynisme en zelfs twijfels over je eigen kunnen. Misschien vraag je je zelfs af of je nog wel geschikt bent voor het onderwijs – een gedachte die vaak voortkomt uit uitputting en overbelasting.
Ook je privéleven kan eronder lijden. Misschien ben je na een werkdag te uitgeput om nog aandacht te hebben voor je partner, kinderen of vrienden. Sociale verplichtingen voelen als een last, en zelfs leuke activiteiten kosten teveel energie. Dit kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en vervreemding.
Hoe Herken je het Verschil tussen Werkstress en een Burn-out?
Werkstress komt en gaat, vaak afhankelijk van drukke periodes zoals rapportages, ouderavonden of examens. Maar een burn-out is chronisch. Het gevoel van uitputting verdwijnt niet na een paar dagen vrij. Sterker nog, zelfs na een vakantie voel je je nog steeds uitgeblust.
Bij werkstress kun je meestal nog genieten van kleine succesmomenten in de klas, maar bij een burn-out lijkt niets meer voldoening te geven. Alles voelt als een opgave, zelfs de dingen die je vroeger energie gaven.
Neem de signalen serieus
Herken je meerdere van deze signalen? Dan is het tijd om serieus aan de bel te trekken. Hoe langer je doorgaat, hoe meer tijd het kost om te herstellen.
Hieronder geef ik de eerste stappen die je kunt zetten als je bovenstaande signalen herkent bij jezelf. Na deze eerste stappen is nog meer nodig; een burn-out is serieus en je kunt er lang mee worstelen. Zie onderstaande stappen als EHBO bij burn-outklachten voor jou als leerkracht.
Wat Kun Je Doen als Je Burn-outklachten Hebt?
Neem je klachten serieus (en wacht niet te lang!)
Je lichaam geeft deze signalen niet voor niets. Dat kan moeilijk en confronterend zijn om onder ogen te zien. Maar erkennen dat het nu niet goed met je gaat, is de eerste stap naar herstel.
Praat erover
Neem iemand in vertrouwen hierover. Iemand die vriendelijk is en die je vertrouwt kan fijn zijn om het mee te delen. Blijf er niet alleen mee zitten. Vervolgens is het ook belangrijk om bij je leidinggevende aan te geven dat het niet goed met je gaat. Ook is het belangrijk om een afspraak te maken met de bedrijfsarts of je huisarts.
Zet werk even op een lager pitje
Misschien voelt het nu onmogelijk, maar tijdelijk minder werken is vaak nodig. Overleg met je leidinggevende over de mogelijkheden. Misschien kunnen er taken van je bordje, kun je vroeger naar huis of misschien is het nodig om je helemaal ziek te melden.
Zorg voor rust
Rust nemen is essentieel nu. Ga regelmatig even liggen (ook overdag!), ga vroeg naar bed en vertraag. Ook al voelt dat oncomfortabel, rust nemen is nodig voor je herstel. Niksen = nuttig nu.
Schakel hulp in
Het is belangrijk om zicht te krijgen welke factoren binnen jouw werk als leerkracht een hoge werkdruk geven, wat je nodig hebt om weer in balans te komen en zicht te krijgen op patronen die jouw herstel belemmeren. Een goede coach met zowel ervaring in het onderwijsveld, als met burn-out kan je hier goed bij helpen.
Dit zijn de eerste stappen. Wil je meer weten over hoe je kunt herstellen van een burn-out? Of twijfel je aan je klachten? Plan een sprankelsessie met me in en ik kijk met je mee.
Sprankelsessie
In een kort, gratis coachgesprek met mij ontdek hoe je je energie kunt terugvinden zonder jezelf voorbij te lopen. Samen met mij krijg je snel helder wat je eerste stappen kunnen zijn om je weer jezelf te gaan voelen. We spreken elkaar telefonisch of via Zoom.
